28/07/2025
ChatGPT có phải là một nhà trị liệu tâm lý tài ba?
Trong thời đại trí tuệ nhân tạo phát triển nhanh chóng, một câu hỏi đang được quan tâm là: liệu ChatGPT có thể trở thành một nhà trị liệu tâm lý thực thụ hay không? Mặc dù công nghệ này có thể mô phỏng cuộc đối thoại trị liệu một cách thuyết phục, nhưng việc đánh giá ChatGPT như một “nhà trị liệu tâm lý tài ba” cần được cân nhắc dựa trên những khía cạnh lý thuyết và lâm sàng.
Theo Marchiano (2025), mặc dù ChatGPT có thể cung cấp sự phản hồi mang tính nâng đỡ và gợi mở, nhưng nó không thể thay thế một “người đủ tốt” (good-enough therapist) trong trị liệu chiều sâu. Bà lưu ý rằng một số cá nhân đã có biểu hiện "rối loạn loạn thần khởi phát do ChatGPT", cho thấy việc AI cung cấp nội dung trị liệu không được kiểm soát có thể dẫn đến hệ quả tiêu cực. Điều này đặc biệt nguy hiểm khi người dùng có tổn thương tâm lý sâu hoặc rối loạn chưa được chẩn đoán.
Mặt khác, lý thuyết phân tâm học của Jung (2014) nhấn mạnh vai trò của mối quan hệ giữa nhà trị liệu và thân chủ như một quá trình hoán chuyển tâm hồn – điều mà một chương trình AI không thể tái tạo hoàn chỉnh. Jung cho rằng trong trị liệu, cái “vô thức” của cả hai bên tương tác với nhau một cách phức tạp để chữa lành. Với ChatGPT, mối quan hệ này là đơn phương và không có sự tham dự cảm xúc thực sự từ phía “người trị liệu”.
Ngoài ra, nghiên cứu của Lind và cộng sự (2024) nhấn mạnh vai trò quan trọng của câu chuyện tự sự cá nhân (narrative identity) trong quá trình phục hồi trầm cảm và gia tăng hạnh phúc. Một nhà trị liệu giỏi là người giúp thân chủ tái cấu trúc câu chuyện đời mình một cách có ý nghĩa – điều mà ChatGPT, dù giỏi mô phỏng ngôn ngữ, vẫn chưa đủ khả năng để đảm nhận một cách linh hoạt và nhân bản.
ChatGPT có thể là một công cụ hỗ trợ hữu ích trong việc cung cấp thông tin, phản hồi gợi mở và khuyến khích suy ngẫm. Tuy nhiên, nó không thể thay thế nhà trị liệu con người – những người có thể hiện diện, cảm nhận, và đồng hành sâu sắc cùng thân chủ qua từng giai đoạn khủng hoảng. Trong trị liệu tâm lý, sự kết nối con người vẫn là yếu tố cốt lõi.
Tài liệu tham khảo
Jung, C. G. (2014). Collected Works of C.G. Jung. Volume 16; Practice of Psychotherapy. Princeton University Press, para. 313.
Lind, M., Ture, S., McAdams, D. P., & Cowan, H. R. (2024). Narrative Identity, Traits, and Trajectories of Depression and Well-Being: A 9-Year Longitudinal Study. Psychological Science, 35(12), 1325–1339.
Marchiano, L. (2025, July 5). ChatGPT‑Induced Psychosis and the Good‑Enough Therapist. The Archetypal Angle. Psychology Today. Retrieved July 7, 2025.
===========================
Khoa Khoa Học Sức khoẻ - Trường Đại học Hùng Vương TPHCM
Email: heal@dhv.edu.vn
Website: heal.dhv.edu.vn
TikTok: @healdhv.media
===========================
True Value - Real Future | Giá trị THẬT - Tương lai THẬT
===========================
